پولک دوزی

پولک دوزی یکی از صنایع دستی و رودوزی های سنتی ایران می باشد. که عبارت است از نصب پولک های طلایی و گاه طلای خالص بر روی پارچه ابریشمی یا پنبه ای که گاهی نیز ممکن است همراه با گلدوزی، منجوق، سرمه، ملیله، ابریشم و سنگ مراوید صورت گیرد .

تاریخچه پولک دوزی

درلغت نامه دهخدا، پولک دوزی عمل دوختن پولک و از آن صورت ها و اشکال برآوردن جامه ها و پرده ها و گستردنی ها چون سوزنی و روسینی و غیره معنی شده است.

در گذشته، پولک از جنس طلا، نقره یا برنجی با شکل هایی دایره مانند، برگ، گل، ستاره، هلالی، اشکی و غیره بوده است.

اما در حال حاضرپولک ها از جنس پلاستیک رنگی یا آلیاژی به اشکال هندسی، برگی، گلی، گل 4 پر یا 5 پر، ستاره ای، ترنجی، شمسه ای، اسلیمی، فلسی، هلالی، گوش ماهی، صدفی، دایره ای ساده و مضرس، گوش خرگوش، لوزی، شش ضلعی منظم، با دایره بزرگ و کوچک، دایرهای زمینه زرکی، قلابی، مرغی، بیضی، مثلثی، عقربه ای صاف و مضرس، اشکی که دارای پوشش شفافی از یک ماده رنگین می باشد.

این رودوزی، از هنرهایی است که سابقه ای بس طولانی دارد. در سال 1969 میلادی در حفاری هایی که در شهرسوخته انجام شد، پیکره برنزی کشف شد که بر روی لباس آن پولک های کوچک تزئینی به بلندی تقریبی 4 سانتی متر که تا پایین زانو کشیده شده، دیده می شود.

این تزئینات که در سه ردیف مجزا از یکدیگر با کمربند جدا شده اند به پولک دوزی های روی پیش بند البسه بانوان بلوچستان شباهت دارند.

در زمان هخامنشیان از این رودوزی برای تزئین البسه، کلاه و پرده استفاده می کردند. بر اساس آثار و شواهد موجود سپاهیان هخامنشی کلاهی از جنس نمد بر سر می گذاشتند که پولک دوزی شده بود و همچنین قبای الوان آستین داری بر تن می کردند که بر روی آن پولک هایی همچون فلس ماهی وجود داشت اما به گفته آندره گدار این هنر در زمان هخامنشیان رونق زیادی نداشته و در زمان اشکانیان توسعه بسیار زیادی پیدا کرده و باعث ایجاد روابط تجاری بین ایران و سایر کشور ها شد. در دوران اسلامی جنس پولک ها از طلا و نقره به مس و برنج تغییر کرد و برای تزئین پوشاک به مفهوم عام به کار گرفته شد.

در دوره صفویه از این هنر همراه با دوخت های دیگر به عنوان مکمل برای تزئین پرده ها، سفره ها، تابلو های تزئینی و سجاده استفاده می شده است.

لباس‌هایی با پارچه پولکی

اصول اولیه پولک دوزی شامل دو روش برای دوخت پولک ها می باشد:

• در روش اول منجوق ها یا پولک ها را در تعداد خیلی کم و یا به صورت تکی بر روی پارچه می دوزند.
• روش دوم ابتدا منجوق ها یا پولک ها را به بند کشیده و سپس روی پارچه و در محل مناسب قرار می دهند و بعد با نخ و سوزن دیگری، به فاصله چند منجوق بست می زنند.البته در روش دوم میزان دوام کار کمتر است.

اگر علاقه به منجوق دوزی دارید مقاله آن را مطالعه کنید.

انواع پولک دوزی

• دوخت ساده

برای اتصال پولک به پارچه، بر روی پولک منجوق می دوزند زیرا قطر منجوق از سوراخ پولک بزرگتر است و پولک را در زیر خود نگه می دارد. شیوه کار به این ترتیب است که سوزن را از زیر پارچه برده و از روی پارچه بیرون کشیده ، اول یک پولک و بعد یک منجوق را با سوزن گرفته و از سوراخ پولک به پشت پارچه برمی گردانند.

• دوخت برجسته

برای این نوع دوخت از دو روش استفاده می کنند:

در زیر قسمت مورد نظر را با لایه ای از پنبه یا پشم شیشه و یا چیزی مانند آن برجسته کرده و سپس به همانند شیوه دوخت ساده به پولک دوزی می پردازند.

در ابتدا تعدادی منجوق یا ملیله را با سوزن به مقدار مناسب گرفته، سپس پولک و بعد منجوق را به آن اضافه و در آخر سوزن را از پولک و منجوق و ملیله های قبل از پولک رد می کنند

• دوخت ایستاده

دوخت به شیوه ای انجام می شود که پولک از پهلو ، یه صورت مورب بایستد. از این شیوه برای دوخت گل ها استفاده می شود.

برای این دوخت ، سوزن را از پارچه بیرون آورده ، پولک و منجوق به تعداد دلخواه ( یک پولک یا یک منجوق و یا این که یک در میان پولک و منجوق تا چهار عدد ) در طول بخیه دوخته شده قرار می دهند. این پولک ها و منجوق ها به اندازه تقریبی پولک و منجوق های هر بخیه می باشد. از پولک هایی که برای این دوخت به کار برده می شوند می توان از پولک ساده و درشت ، پولک سکه ای ، پولک گوش ماهی و پولک بیضی شکل که یک گوشه آن سوراخ داشته باشد.

• دوخت نخ رو

این پولک دوزی به این جهت نخ رو خوانده می شود که پولک به وسیله نخی که روی آن قرار دارد به پارچه متصل می شود. از این دوخت برای پر کردن طرح استفاده می کنند. روش دوخت این چنین است که سوزن را از پارچه بیرون آورده ، از پولک عبور داده و در نزدیکی محل فوق، با فاصله ای تقریبا به اندازه شعاع پولک، سوزن را در پارچه فرو می برند و با فاصله ای حدود یک میلی متر روی طرح دوباره از پارچه بیرون می‌آورند.

• پولک دوزی قلاب

نخ دوخته شده بر روی پولک که باعث دوخت پولک بر روی پارچه می شود به شکل قلاب دوزی می باشد. توجه داشته باشید که انجام این هنر نیز همچون سایر هنر های دستی نیازمند دقت و توجه است تا بتوان مهارت لازم را کسب نمود. از جمله کاربردهای اصلی دوخت منجوق، تزیین لباس مجلسی و مانتو می باشد که طرفداران زیادی نیز دارد. و به دلیل ظرافت بالا، نیازمند توجه زیاد است. بدین منظور از انواع منجوق های تزیینی مناسب لباس استفاده می شود.

اگر برای دوختن پولک نیاز به آموزش دارید به آموزش پولک دوزی مراجعه کنید

نقوش موجود در هنر پولک دوزی

طرح هایی که در انواع پولک دوزی مورد استفاده قرار می گیرد، متنوع است. اما تصاویری از گل وبوته، پرندگان، حیوانات، مناظر، گل های گلدانی، محرابی، خورشید خانم، سروچه، سروناز یا پرندگانی بر روی شاخه ها و طاووس هایی در پای درخت، ماهی و یا حیوانات، بته جقه ای، قندیلی، و در بعضی انواع پرنقش و نگارتر چند گلدان و یک گلاب پاش، ظروف شیرینی، میوه خوری و چلچراغ دیده می شود.

وسایل آموزش دوخت پولک

از جمله وسایل مورد نیاز برای پولک دوزی :

• لایه چسب
• سورن مخصوص منجوق
• نخ همرنگ پارچه و انواع منجوق
• پولک
• ملیله
• مروارید

اگر به ملیله دوزی علاقه دارید مقاله آن را مطالعه کنید.

هنر پولک دوزی و منجوق دوزی

 

رودوزی زیبا معمولا برای لباس عروس، انواع لباس های شب و برای تزئین پرده، کوسن، روتختی، جانماز، کیسه پول، سرمه دان، جای ساعت، جای قلمدان، روقوری، البسه، سفره قند، بقچه، رومیزی، تابلو و …. استفاده می کنند. پوشیدن لباس با طرح پولک دوزی در یک مهمانی روز و شب بدون آنکه الزاما احساس کنید در یک جشن هستید، ممکن است و می توانید کاملا شیک به نظر برسید. برای این کار تنها از یک تکه لباس پولک دوزی شده استفاده کنید، برای مثال تنها یک تاپ و یا کت پولک دوزی شده را با لباس های معمولی ست کنید.

یک پیراهن پولک دوزی شده الزاما لازم نیست در یک مناسبت خاص پوشیده شود. در پاییز استفاده از رنگ های متالیک و لباس های پولک دوزی شده یکی از بهترین روش ها برای استفاده از استایل های چشمگیر است. شما می توانید از یک پیراهن مینی پولک دوزی شده به عنوان اصلی ترین آیتم استفاده کنید، ولی باید حتما بقیه پوشاک و اکسسوار های شما کاملا ساده باشد. در این نمونه نیکول ریچی از این روش برای پوشیدن این نوع لباس استفاده کرده است.

هیچ نوع سبکی جالب تر و چشمگیرتر از استایلی سرتا پا پولک دوزی شده نیست. کلید استفاده از چنین سبکی مانند نوآمی هریس به گونه ای که چندان شلوغ به نظر نرسد، ولی در عین حال شیک باشد این است که لباس از سبک های ساده تر و راحت تر انتخاب شود، برای مثال شلوار گشاد، پیراهن میدی یا تاپ و بلوز راحت و غیرجذب.

کار با پولک در ایران

در حال حاضر این هنر در بسیاری از نقاط ایران مخصوصا شهرستان مهاباد به صورت کارگاهی و خانگی انجام می شود. برای محصولات کارگاهی مردان و در تهیه محصولات خانگی بانوان مشغول به کار هستند. در شهرستان بوکان توابع آن، بندر عباس و بندر لنگه نیز این رودوزی زیبا رواج دارد.

هنرمند شهرت رو در دیپیا پیدا کن

می خوای لباس ژورنالی داشته باشی؟

ایده داری؟؟ اینجا هنرمندا برات می سازن

سخن آخر

پس در این مقاله فهمیدیم که، پولک دوزی عبارت است از نصب پولک های طلایی و گاه طلای خالص بر روی پارچه ابریشمی یا پنبه ای که گاهی نیز ممکن است همراه با گلدوزی ، منجوق ، سرمه ، ملیله ، ابریشم و سنگ مراوید انجام شود و به صورت کامل آموزش آن را برایتان گذاشتیم. امیدوارم که مفید واقع شده باشد.