خوشنویسی

همان طور که می دانید می توان هنر خوشنویسی را یکی از زیبا ترین هنر های ایرانی دانست که آثار به جا مانده از استادان حرفه ایی خوشنویسی ایرانی همگی نشان دهنده تجربه و پتانسیل بالای ایرانیان در این هنر است .تیم تولید محتوا دیپیا قصد دارد شما خوانندگان عزیز را با هنر خطاطی، پیشینه هنر خطاطی و برخی اساتید انجمن خوشنویسان آشنا کند. بنابراین با ما همراه باشید

آشنایی با هنر خوشنویسی

خوشنویسی یا Calligraphy طبق گفته لغت نامه دهخدا به معنای نوشتن یک متن بر اساس تمام قواعد و ضوابط زیباشناختی می باشد . خوشنویسی یا خطاطی از هنرهای کاربردی به شمار می رود که سابقه آن به تاریخ ابداع خط برمی گردد. این هنر به ویژه در میان تمدن های خاورمیانه و آسیای شرقی نظیر ایران و چین جزو هنرهای شاخص قلمداد می شد.

گسترش و تکامل هنر خوشنویسی در ایران به دوره پس از اسلام و ایجاد الفبای جدید فارسی بر پایه الفبای عربی برمی‌گردد. آمیختگی خوشنویسی با رونویسی قرآن، این هنر را تبدیل به هنری قدسی کرده است که در اصل مجسم کننده کلام وحی است. به همین دلیل هنرمندان خوشنویس در گذشته مورد حمایت ویژه حکومت های وقت قرار داشتند.

تاریخچه  هنرخوشنویسی

هنر خوشنویسی در طول زمان به تکامل رسیده است. قبل از اسلام در ایران خطوطی که برای نوشتن استفاده می شد اوستایی، میخی و پهلوی بوده است. در ادامه این مطلب به طور مختصر نگاهی به تاریخچه خوشنویسی و شکل گیری خطوط مختلف و استادان برجسته این هنر خواهیم داشت. پس با تیم دیپیا همراه باشید.

سیر تحول خط فارسی را می توان در 500-600 سال قبل از میلاد مسیح جستجو کرد تا کتیبه هایی بر روی بناهای ساخته شده توسط پادشاهان هخامنشی فراهم کند. حروف افقی، عمودی و مورب به شکل ناخن، خطی به نام خط میخی یا خط ناخن را تشکیل می دادند. چندین قرن بعد فیلمنامه های دیگری مانند پهلوییت و اوستایی آمدند که شامل نوشتن روی صفحات پوست حیوانات با قلم پر بود. عجیب این فیلمنامه ها با سولز و نسخ، خطوط عربی که چندین قرن بعد اختراع شده‌اند، اشتراکات زیادی دارند. به دنبال گسترش اسلام در قرن 7 ، پارسیان الفبای عربی را با زبان فارسی تطبیق دادند. الفبای فارسی معاصر با افزودن 4 حرف اضافی به 28 حرف الفبای عربی برای بدست آوردن 32 حرف فارسی (فارسی) ساخته شد. حدود قرن دهم ، ابن مقله بیضوی شیرازی تحقیقاتی را انجام داد و شش سبک عمده خوشنویسی را مطالعه کرد.

وی آنها را به عنوان محقق، ریحان، سولز یا ثولوت، نسخ، رقاع و توقی دسته بندی كرد. سپس حسن فارسی کاتب با تلفیق سبک های نسخ و رقاع طالق ، سبک جدیدی را اختراع کرد. این میرعلی تبریزی ، خوشنویس استاد بود که نسخ و طالق را با هم ترکیب کرد و نسعطلیق جذاب ترین سبک خوشنویسی فارسی – را ایجاد کرد. Nastaliq محبوب ترین سبک خوشنویسی معاصر فارسی است که از منحنی های طبیعی پیروی می کند. انعطاف پذیری بیشتر در متن منجر به اختراع خط شکسته نصطلیق یا شکسته نسعطلیق در قرن هفدهم شد.

در غالب کتب قدیمی واضع خط تعلیق را خواجه تاج سلمانی از ترکیب خطوط رقاع و توقیع دانسته اند و خط تعلیق او یک دانگ سطح و پنج دانگ دور داشت ولی قبل از او این خط وجود داشته است و قدر مسلم این است که خواجه تاج، خط تعلیق ابتدایی را طبق اصول در آورده و خواجه عبدالحیّ منشی استر آبادی بدان قاعده و نزاکت بیشتری افزود.

خطوط فوق سیر تکاملی می پیمود و تا قرن هشتم فقط همین خطوط متداول بود تا اینکه در نیمه ی دوم قرن هشتم، میر علی تبریزی از ترکیب و ادغام دو خط نسخ و تعلیق خطی بنام نسختعلیق بوجود آورد که بسیار مورد قبول واقع شد و موجب تحولی عظیم درهنر خوشنویسی گردید.

خطی که حدود یک دانگ سطح و مابقی آن دور است و نام آن در اثر کثرت استعمال به نستعلیق تغییر پیدا کرد. در مورد خط نستعلیق نیز در بعضی از کتب قدیمی مندرج است که قبل از میر علی تبریزی این خط وجود داشته و او آن را تحت قاعده و ترتیب در آورده است.

بهر حال زیبائی و ظرافت خاصّ خطّ نستعلیق نظر خوشنویسان را به خود جلب کرد و با وجود رواج خطوط ششگانه و تعلیق در آغاز قرن نهم کتابت با خط نستعلیق انجام می گرفت تا اینکه خط نستعلیق را عروس خطوط اسلامی خواندند و بحقّ از زیباترین ، ظریفترین و مشکلترین خطوط ایرانی است. اگر علاقه به هنر خوشنویسی دارید می‌توانید مقاله انواع خط خوشنویسی را مطالعه کنید.

خوشنویسی اسلامی

خوشنویسی اسلامی همواره دارای اهمیت بوده است زیرا در اصل آن را هنر تجسم کلام وحی می دانسته اند. آنان خط زیبا را نه فقط در استنساخ قرآن بلکه در اغلب هنرها به کار می بردند.خوشنویسی یا خطاطی در کلیه کشورهای اسلامی همواره به عنوان والاترین هنر مورد توجه بوده است. خوشنویسی از قرون اولیه اسلامی تا کنون در کلیه کشورهای اسلامی و مناطق تحت نفوذ مسلمانان با حساسیت و قدرت تمام در اوج جریانات هنری بوده است.

خوشنویسی در کشورهای مختلف

هرچند خوشنویسی در مشرق زمین اهمیت و توسعه کاملی یافته است اما اشکالی از آن را در کلیه فرهنگ ها می توان یافت. واژه ی خوشنویسی یا (Calligraphy) از قرن پانزدهم میلادی وارد دایره لغات فرهنگ های لاتینی شد و تنها پس از قرن نوزدهم به عنوان یک اصطلاح شناخته شده مطرح گشت، اما از دیر باز به ویژه در کشورهای خاور دور و کشورهای اسلامی ازجمله ایران، خوشنویسی به عنوان هنری شاخص مطرح بوده است. در اروپا اگرچه از دیرزمان دولت و کلیسا به زیبانویسی توجه نشان می دادند (مانند کتیبه های رومی یا برخی نسخه های خطی انجیل) خوشنویسی در اروپا یک هنر فرعی و وابسته به کتابخانه ها و محافل طلاب بود.

خوشنویسی چینی از کیفیت انتزاعی و تصویری خاصی برخوردار است که بیان اندیشه و احساس را ممکن می سازد و از این رو با نقاشی قرابت دارد در کشورهایی مانند ژاپن و کره نیز تاحدی وضع به همین صورت بود. به طور کلی در خاور دور هنر خوشنویسی هرچند بیشتر نزد کاهنان و متولیان امور مذهبی رواج داشت اما در کنار نقاشی رشد شگرفی کرد. اگر علاقه به خوشنویسی با خودکار دارید کلیک کنید.

خوشنویسی در ایران

بخش اصلی تبدیل نگارش معمولی کلمات به خوشنویسی هنرمندانه در جهان اسلام به عهده ایرانیان بوده است و ایرانیان رفته رفته سبک و شیوه های ویژه خود را در خوشنویسی ابداع کردند. هر چند این شیوه ها و قلم های ابداعی در سایر کشورهای اسلامی هم طرفدارانی دارد اما بیشتر مربوط به ایران و کشورهای تحت نفوذ آن همچون کشورهای آسیای میانه، افغانستان، پاکستان و هند می باشد. در این منطقه خوشنویسی همواره به عنوان والاترین شکل هنرهای بصری مورد توجه بوده و دارای ظرایف زیبایی خاصی است.

هنگامی که ایران توسط مسلمانان فتح شد، خطاطی به شیوه نسخ وجود داشت. با حمایت های ابوبکر بن سعد زنگیحاکم فارس در زمان سعدی، ده ها نسخه قرآن به نگارش درآمد. در زمان حکومت ایلخانان به دلیل نفوذ هنر چین و تسلط مغول ها بر ایران صفحات کتب برای اولین بار تزئین شدند و هنر تذهیب شکل گرفت.

اوج هنر خوشنویسی

هنر خوشنویسى در عصر صفوى به كمال خود رسید. خوشنویسان این عصر، اغلب كتاب ها را با تذهیب ها و نقش هاى دل انگیز مى آراستند. انواع خطوط در این دوره، نمونه هاى برجسته اى دارد كه در تاریخ خطوط دوره اسلامى داراى اهمیت بسیار است. خوشنویسان زیادى در این دوره مى زیسته اند كه شهیرترین آنها میرعماد، علیرضا عباسى تبریزى و ملاعبدالباقى تبریزى است.

انجمن خوشنویسان ایران

از سال ۱۳۲۹ با همت استادان سید حسین میرخانی و علی اکبر کاوه، ابراهیم بوذری و سید حسن میرخانی، با اهتمام دکتر مهدی بیانی محقق و استاد دانشگاه و تنی چند از عالی همتان فرهنگ خواه، با همکاری وزارت فرهنگ و هنر وقت تأسیس و راه اندازی شد و نام کلاسهای آزاد خوشنویسی زینت بخش آن شد. این نهاد اصیل و مردمی بنیاد نامه رسمی خود را با نام انجمن خوشنویسان ایران در تاریخ ۱۹ شهریور ماه ۱۳۴۶ اخذ و فعالیت های درخشان و تأثیرگذار خود را پی گرفت. در حال حاضر ریاست انجمن خوشنویسان ایران به عهده استاد غلامحسین امیرخانی بوده و از سال ۱۳۹۲ مدیریت اجرایی انجمن به عهده آقای عارف براتی می باشد.

انجمن خوشنویسان ایران با بیش از 220 شعبه در داخل کشور و نیز کشورهای خارجی ازجمله توکیوی ژاپن و شهر پاریس در فرانسه فعالیت دارد وبه تعلیم هنرجویان می پردازد. از میان هزاران عضو تعلیم یافته در انجمن خوشنویسی، بیش از 5 هزار نفر توانسته اند با درجه ممتاز فارغ التحصیل شوند که هر روزه بر این تعداد اضافه می شود.

این انجمن پرسابقه ترین سازمان هنری کشور است که تصویب خط مشی ها و برنامه های کلی، بررسی و تصویب اساسنامه آن بر عهده مجمع نمایندگان که در راس ارکان انجمن قرار دارد، می باشد. شورای عالی انجمن، منتخب مجمع نمایندگان است که با عضویت نمایندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مشاوره و تصمیم گیری های انجمن را تشکیل می دهد.

اهداف انجمن خوشنویسان عبارتند از: ترویج خطوط چهارگانه درداخل و خارج از کشور، آشنا کردن مردم با هنر خوشنویسی و نقش و کاربرد آن در توسعه فرهنگی کشور، دفاع از حقوق خوشنویسان، ایجاد ارتباط سازمانی و همکاری مطلوب میان خوشنویسان، ایجاد ارتباط و تعامل با سایر موسسات فرهنگی به منظور رشد، اعتلاء، نوآوری و افزایش غنای معنوی و فرهنگی کشور و نیز معرفی دستاوردها به سایر ملل و آموزش هنرها وفنون مرتبط با هنر خوشنویسی. این انجمن در سراسر کشور حدود 240 شعبه دارد که مکان این شعب، همگی متعلق به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است ضمن آنکه انجمن خوشنویسان ایران یک میراث ملی و فرهنگی برای ایرانیان محسوب می شود در نتیجه وزارت ارشاد که داعیه دار حوزه فرهنگ و هنر است، نمی توانست و نمی بایست نسبت به اختلافات و مشکلات این انجمن بی تفاوت باشد. بنابراین تقابل گروه اقلیت با مسیری بود که وزارت ارشاد با رایزنی ها و تحقیق و تلاش بسیار در آن حرکت می کرد.

اساتید انجمن خوشنویسان

غلامحسین امیر خانی،استاد محمد سلحشور، استاد علی اشرف صندوق آبادی،استاد میر حسین زنوزی،استاد مهدی فروزنده،استاد رضا زدوار،استاد جواد بختیار و… چند نمونه از استادان معاصر در حوزه خوشنویسی هستند.

هنرمند شهرت رو در دیپیا پیدا کن

دیپیا اولین سایت کاریابی هنرمندان

اینجا پروژه بگیر یا خودت رو معرفی کن

سخن آخر

تیم تولید محتوا دیپیا در این مقاله قصد داشت شما خوانندگان عزیز را با هنر خوشنویسی،پیشینه آن در ایران و همچنین انجمن خوشنویسان آشنا کند .ممنون از اینکه در کنار ما هستید .