سفال-لاجین

در این مقاله ما درباره مرکز سفالگری ایران قرار است صحبت کنیم. خب است قبل از خواندن این مقاله به اینجا رفته و تمام اطلاعات مفید در خصوص سفالگری را بیاموزید. شهر لالجین یکی از قطب های گردشگری استان همدان و به عنوان مرکز سفال و سرامیک در خاورمیانه شناخته شده است. این شهر به عنوان پایتخت لالجین معروف است.

لالجین در کجاست؟

لالجین یکی از شهرهای شمالی استان همدان است که در شهرستان بهار واقع شده و با جمعیتی حدود 20 هزار نفر به عنوان دومین شهرستان بهار شناخته می شود. لالجین در 5 کیلومتری بهار و 17 کیلومتری همدان واقع شده و ساکنان لالجین به لهجه ای خاص از زبان ترکی آذربایجانی سخن می گویند که نسبتاً با گویش مردم آذربایجان متفاوت بوده و از نظر لحن تکلم به ترکی قشقایی های فارس و ترکی شاهسونی های استان های قم و مرکزی نزدیک است.

شهر لالجین در دشت نسبتاً همواری واقع شده و رودخانهٔ قره چای در شمال و رودخانه یکه چای در جنوب آن جریان دارد. این منطقه از لحاظ آب های زیرزمینی بسیار غنی بوده و ساکنان آن به ایجاد چاه های عمیق و نیمه عمیق روی آورده اند.

تاریخچه پیدایش سفال

در تمام ایران پیدایش سفال به بیش از ۱۰ هزار سال پیش برمی گردد. ساخت سفال به زمانی برمیگردد که انسان ها عموما در دشت زندگی می کردند و یکجانشینی تازه بوجود آمده بوده است. ظروف سفالی در ابتدا بیشتر برای نگهداری از آب و مواد غذایی استفاده می شود زیرا سفال خاصیت فاسد نشدنی دارد. سفال لالجین نیز به تاریخ دوری برمیگردد. قدیمی ترین چرخ سفالگری در ایران در منطقه شوش بوده که البته دیگر چرخ هایی که باستان شناسان یافت کرده‌اند در منطقه ای بوده که از لالجین زیاد دور نیست که را به نام تپه سیلک می شناسیم. در روستای سیلک ظروف سفالی بسیاری پیدا شده است و به دلیل وجود چرخ، آن ها بسیار منظم تر از اشکال اولیه ظروف ها هستند. این این منطقه ظروف سفالی قرمز رنگی نیز موجود بوده که از پیشرفت خوب این صنعت در سیلک خبر می دهد. در شهر لالجین بیشتر مردم از زمان قدیم شغل سفال گری داشتند و علاوه بر ظروف سفالی زیادی که در این منطقه یافت شده، هنر آن که نسل به نسل به امروز رسیده نیز گواه تاریخ بلند سفالگری در این شهر است.

برای آشنایی با چگونگی تزئین آثار سفالی می‌توانید مقاله مربوط به آن را مطالعه کنید.

تاریخ لالجین

شهر لالجین در طول تاریخ خود 2 بار به کلی ویران شده است. اولین بار در زمان حمله مغول ها و بار دوم در زمان حمله افغان ها به ایران در زمان صفویه. حمله افغان ها بسیار ویرانگر تر از حمله مغول ها بوده است چون که هنوز هم که هنوزه واژه هایی مانند اوغان (افغان) در ذهن پیران و سالخوردگان ایجاد ترس می کند. علاوه بر دو حمله ای که در بالا ذکر شد لالجین توسط مردآویج (موسس سلسله آل زیار) و خوارزمشاهیان نیز خرابی هایی به خود دیده است. همان گونه که حمدالله مستوفی می نویسد:

همدان پنج دیار دارد. نخست فریوار در اطراف شهر است تا 2 فرسنگی (اطراف اسد آباد کنونی) 75 قریه است و لالجین و فخر آباد و قاسم آباد

برداشت ما از نوشته مستوفی این است که شهر لالجین در سده هشتم از بزرگ ترین و معروف ترین به اصلاح حومه های همدان بوده است. چرا که مورخ از میان 75 روستاهای فریوار به چند روستا از جمله لالجین اشره کرده است. بیشتر مردم لالجین منطقه قبلی این لالجین را سمت شمال و شمال غربی آن شهر می دانند. طوری که هنگام حفاری در این منطقه آثاری از تنور، چاه و پیدا می شود. به عقیدۀ عده ای از مورخان لالجین در زمان های دور در اطراف موسی آباد بوده است. همان طور که در تاریخ همدان، در این مورد نوشته ها به دست آمده است.

آثار تاریخی لالجین

از آثار تاریخی لالجین می توان به مسجد جامع مهاجران اشاره کرد که این مسجد در بخش لالجین و بافت قدیمی شهر مهاجران واقع و قدمت آن به دوره قاجار برمی گردد و دارای ستون های متعدد سنگ، سقف گنبدی شکل و دارای حیاطی بزرگ است.

پل مهاجران یکی از زیباترین پل های شهرستان بهار و استان همدان است که قدمت آن مربوط به اواخر عهد صوفیان و اوایل عهد قاجار است که این پل در بخش لالجین و ورودی شهر مهاجران و بر روی رودخانه فصلی قره چای بنا شده و همچنین ارتباط بین روستاهای کوشک آباد، راه هموار، رایکان علیا و رایکان سفلی را فراهم می کند. از مشخصات بارز پل مهاجران طول زیاد آن حدود 55 متر و تنوع در مصالح به کار رفته در آن است که به گفته اهالی منطقه سازنده و بانی این پل یک زن خیر بوده که به همین دلیل به خانم کرپی مشهور است.

لالجین شهر جهانی سفال

لالجین که به شهر گل و سفال معروف است بیش از 900 واحد خرد، کوچک و متوسط در حوزه تولید، تکمیل و فروش سفال و سرامیک در این شهر فعال است طوری که بیش از 60 درصد مردم این شهر در حوزه صنعت سفال و سرامیک اعم از تولید، تکمیل، فروش، صادرات و غیره فعال هستند. لالجین دارای پیشینه سفال سازی 700 الی یک هزار سال است که در حال حاضر سفال گری به عنوان یکی از مهم ترین رشته های صنایع دستی استان همدان شهرت جهانی دارد.

هنر منحصربه فرد هنرمندان این دیار در تولید سفال به گونه ای است سبب شده است که از تهیه مواد اولیه تا تولید، تکمیل، توزیع و صادرات سفال و سرامیک یا در لالجین انجام می شود و یا در این شهر قابلیت انجام آن وجود دارد. در راستای ارسال پرونده های این دو شهر (لالجین و مشهد) به شورای جهانی صنایع دستی، داوران این شورا اردیبهشت ماه سال 1395 از شهرهای مشهد و لالجین بازدید کردند و داوری خود را ارائه دادند و نتایج آن را برای کارشناسان عالی شورای جهانی صنایع دستی ارسال کردند.

پس از بررسی های نهایی و اعلام نظر رؤسای چهار منطقه اروپا، آمریکای لاتین، آمریکای شمالی و آفریقا، خوشبختانه طبق نامه ای از سوی غدا هیجاوی رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه و بر اساس اعلام رسمی دفتر رئیس شورای جهانی صنایع دستی، مشهد به عنوان شهر جهانی سنگ های قیمتی و لالجین به عنوان شهر جهانی سفال انتخاب شد که این امر با تلاش های مسئولان، هنرمندان لالجینی و رسانه های استان محقق شد و این شهر به عنوان شهر جهانی سفال به ثبت سازمان جهانی یونسکو رسید.

زمانی که در خیابان ها و مناطق مختلف این شهر باستانی گام برمی دارید، زنان، مردان و کودکان بی شماری را می بینید که در حال خلق آثار هنری زیبا و ادامه دادن راه اجداد خود هستند البته تعجبی ندارد که اهالی این شهر سفالگری را پیشنه خود قرار داده اند، چرا که لالجین به عنوان پایتخت سفالگری در جهان شهرت دارد.

لالجین از مراکز عمده ساخت سفال و سرامیک ایران و جهان به شمار می رود و هنر به عمل آمده از دستان هنرمندان لالجینی علاوه بر شهرهای دور و نزدیک ایران به بسیاری از کشورهای دیگر صادر می شود. ضمن اینکه در سال های گذشته هنر سفال و سفالگری در لالجین به گونه ای بود که مسافران و گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را برای خرید و بازدید از این شهر و سفالینه های تولیدی جذب می کردند، با جهانی شدن سفال لالجین بیش از بیش شاهد حضور مسافران و گردشگران در این شهر هستیم.

تنوع رنگ و طرح سفالینه های لالجین به گونه ای است که چشم هم بیننده ای را به خود خیره می کند گویی که این طرح های پیاده شده بر روی ظروف سفالی قصد سخن گفتن با افراد را دارند. سفالینه های تولیدی این روزها بیشتر جنبه تزئینی دارد و به عنوان دکوری مورد استفاده قرار می گیرد اما از نظر مصرفی و استفاده عموم نیز می توان به ظروف سفالی که در دیزی سراها استفاده می شود و پارچ های سفالی که برای گذاشتن آب بر سر سفره گذاشته می شود اشاره کرد.

بوی خاک رس و در نهایت گل سفال در کارگاه های سفال گری نه تنها آزاردهنده نیست بلکه نفس کشیدن در کارگاه های تولیدی سفال بسیار دل نشین است که همین امر سبب می شود که تولیدکنندگان و فعالان این عرصه هیچ گاه علاقه ای به بازنشستگی و در از کار کشیدن ندارند. آوازه سفال لالجین به گونه ای بود که برخی از هنرمندان این دیار پا را از حد فراتر گذاشته و به برگزاری دوره های آموزشی و ورکشاب سفالگری در شهرهای دیگر نظیر کیش پرداختند.

کوره سفالگری

در بیشتر مواقع کوره های سفالگری از آجر ساخته می شوند و به دو قسمت پایین و بالا تقسیم می شوند. قسمت پایینی که به تنوره نیز معروف است جایی است که در آن یک مشعل بزرگ آهنی قرار می گیرد. در قسمت فوقانی نیز ظروف برای پخته شدن در تاقچه های مخصوص گذاشته می شوند. کوره ها بسته به بزرگی و کوچکی شان دارای چندین طاقچه هستند که ظرف های سفالی روی آن قرار می گیرند تا توسط حرارتی که از طبقه زیرین به آن ها می خورد، پخته و مناسب استفاده شوند. سفال لالجین جزو مرغوب ترین سفال هایی است که می توانید از پخته شدن درست آن اطمینان کامل داشته باشید.

دیزی لالجین

گذر از لالجین و معرفی هنر سفالگری این دیار برای جذب گردشگران و توریست های بیشتر ما را بر آن داشت که در این میان به معرفی دیزی لالجین نیز بپردازیم دیزی که حتی شده برای یک بار نیز باید مزه آن را امتحان کرد. می توان از موارد مؤثر در جذب توریست و گردشگر در هر منطقه ای غذاهای محلی و متنوع آن منطقه است که در هر شهر متناسب با شرایط آب و هوایی غذاهای متفاوتی نیز استفاده می شود. علاوه بر سفال هنر آبا و اجدادی مردمان این شهر، دیزی خوش رنگ و لعاب لالجینی ها نیز می تواند در جذب مسافران، گردشگران و حتی دیگر شهروندان استان نیز مؤثر باشد.

دیزی لالجین که در ظروف سفالی تولیدی این شهر به بار می نشیند طعم و مزه بی نظیری دارد که در سفره خانه های سنتی این شهر سرو می شود و ظرفیت مناسبی برای جذب توریست و مسافران بیشتری برای این شهر است.

سخن آخر

در این مقاله، ما راجب سفال لا لجین که یکی از معروفترین مکان های تولید سفال هست صحبت کردیم. لالجین علاوه بر سفال به عنوان سوغاتی، دیزی به عنوان غذای محلی لالجین محسوب میشود. امیدوارم از خواندن این مقاله لذت برده باشید. نظراتتان را با ما به اشتراک بگذارید.