معرق سنگ

معرق سنگ از چسبیدن تیکه های سنگ کنار هم تشکیل شده است. این سنگ ها هم می تواند سنگ ریزه های رنگی موجود در طبیعت باشند و هم از خرده سنگ ها و برش سنگ های بزرگ تر استفاده نمود. به عبارتی می توان به برش سنگ های رنگی و کنار هم چیدن آنها و چسباندنشان معرق سنگ گفت. به عمل بریدن و چسباندن تکه های سنگ کنار هم معرق کاری می گویند.

معرق سنگ چیست؟

معرق از منظر لغت اصولاً هر چیز رگه دار را گویند. ولی مفهوم آن در این نوع بخصوص از هنر، ایجاد نقش و طرح با کنار هم قرار دادن رنگ های مختلف از یک جنس خاص (اعم از چوب، کاشی، سنگ و…) می باشد. معرق کاری سنگ حاصل بریدن، کنار هم چیدن و چسباندن سنگ های رنگارنگ لایه شده برای ایجاد طرح و نقش با ابزار برش و سایش است.

معرق سنگ بیشتر بر سطوح تخت و گسترده اجرا می شود تا بتواند زیبایی خود را به خوبی به نمایش بگذارد. از معرق سنگ برای تزئینات بنا مانند کف لابی ساختمان ها، ورودی ها، راهروها، کف سالن پذیرایی و اتاق ها و همچنین انواع سطوح مانند صفحه میز استفاده می شود. شما می توانید این هنر زیبا را در اکثر هتل ها، سالن های عمومی و ساختمان ها مشاهده کنید.

در رابطه با تاریخچه و پیشینه هنر معرق سنگ باید گفت که زمان پیدایش این هنر مشخص نیست. هنر معرق سنگ از هنر های وابسته به معماری نیز می باشد. در بناهای تاریخی به جای مانده قطعاتی وجود دارد که بیشتر نقوش آن گره چینی و طرح های هندسی می باشد. در کاخ خورشید که مربوط به زمان نادرشاه افشار است هنر معرق سنگ و حجاری نقش گل افشان بسیار زیبایی مشاهده می شود.

بنای تاریخی خانه خدا (خدای خانه) بخشی ار مسجد عتیق شیراز است که قرار گیری آن در صحن، مسجد عتیق را از دیگر مساجد ممتاز کرده است. این بنا پیش از قرن 8 هجری بنا شده و با توجه به اسناد و مدارک در دوره آل اینجو مورد بازسازی قرار گرفته است. کتیبه ای از معرق کاشی و سنگ در نمای بالایی این بنا وجود دارد که بسیار درخور توجه است.

این کتیبه در هماهنگی با سطوح این بنای سنگی و مصالح به کار رفته در آن جلوه ویژه ای در نمای این بنا ایجاد کرده است. این کتیبه، غیر از جنبه تزئینی، از نظر تاریخی و مذهبی از اهمیت والایی برخوردار است. یحیی الجمالی الصوفی ، خوشنویس معروف زمان شاه ابو اسحاق، روی این کتیبه که بر قطعات سنگ تنظیم شده، با حروف درشت، خط ثلثی نوشته و اطراف آنرا نقر کرده اند. ضمن اینکه زمینه کتیبه با کاشی معرق زینت یافته است.

انواع معرق سنگ

دسته بندی معرق سنگ بر اساس جنس

معرق سنگ از نظر جنس سنگ در انواع زیر دسته بندی می شود:

• سنگ مرمریت
• سنگ تراورتن
• سنگ گرانیت

دسته بندی معرق سنگ براساس نقش

معرق سنگ از نظر نقش به دسته بندی زیر دسته می شود:

• نقش سنتی
• نقش اسلیمی-ختایی
• نقش ها و طرح های متنوع

کاربردهای معرق سنگ

با چسباندن تکه های سنگ کنار هم می توان انواع نقش ها و طرح های متنوع را ایجاد نمود. کاربرد اصلی معرق سنگ، تزئینی می باشد در ادامه کاربردهای آن ذکر گردیده است:

• مجتمع مسکونی
• مجتمع تجاری
• لابی
• کف آسانسور و…

روش های تولید معرق سنگ

معرق سنگ با موزاییک

یکی از قدیمی ترین روش های معرق سنگ، موزاییک می باشد. صنعت موزاییک از دیرباز تا به امروز کاربرد دارد. در این روش ابتدا سنگ های رنگی در قطعات کوچک (حدود ۱ times۱ سانتی متر) به شکل مربع و یا سایر اشکال هندسی ساده بریده می شوند.

بعد از آماده شدن این قطعات، هنرمند با کنار هم قراردادن قطعات با رنگ های گوناگون، طرح از پیش تعیین شده را پیاده سازی می کند و این قطعات کوچک را در کنار هم و روی بستری مناسب ثابت می کند. بسته به تشخیص هنرمند و با توجه به محل استفاده، ممکن است سطح کار پرداخت نیز بشود.

تهیه معرق با این روش بسیار زمانبر می باشد. اما از آنجایی که به جز ابزار برش مستقیم سنگ، ابزار دیگری در تهیه آن نقش کلیدی ندارد، با گذشت سال ها از ابداع این روش و با وجود عیوب آن نسبت سایر روش ها، جز روش های متداول در ایجاد نقش به وسیله سنگ های رنگی می باشد.

معرق سنگ دستی (با کمک نوارهای برنزی)

از ابداع این روش کمتر از ۲۰ سال می گذرد و تولید معرق سنگ با این روش نیز بیشتر در ایران متداول می باشد. در این روش ابتدا یک سنگ اسلب در ابعاد مورد نظر به عنوان سنگ زمینه (معمولا از جنس تراورتن ارزان قیمت) انتخاب می شود و طرح مورد نظر با استفاده از دوده روی آن پیاده سازی می گردد. در مرحله بعد خط هایی که به وسیله دوده روی سنگ پیاده شده اند با نواری از جنس برنز به ارتفاع حدود ۱۰ میلیمتر گرفته می شود. این عمل باعث می شود تا بین خطوطی که با برنز مشخص شده اند فضایی جهت قرار دادن قطعات رنگی ایجاد شود.

در مرحله بعد الگوهای سنگ های رنگی از روی بوم برنزکاری شده تهیه گردیده و روی سنگ مورد نظر که قبلا به ضخامت ۸ میلیمتر بریده شده چسبانده می شود. در این مرحله با استفاده از دستگاه سنگ دیواری (محک) قطعات رنگی مطابق الگو بریده شده و روی بوم مابین برنزها به وسیله چسب رنگی چسبانده می شود. پس از چسباندن معرق دو مرحله ساب خورده و آماده استفاده می گردد.

معرق سنگ و سرامیک با دستگاه واترجت

این روش تولید معرق سنگ برخلاف دو روش قبلی وابسته به تکنولوژی می باشد. در این روش طرح مورد نظر به وسیله کامپیوتر طراحی و رنگبندی می شود.

پس از آن قطعات مختلف هر رنگ از نقشه اصلی جدا شده و نقشه اجرایی آن به زبان دستگاه طراحی می گردد. در مرحله بعد قطعات مورد نظر به وسیله دستگاه واترجت با آب فشار فوق بالا بریده می شود و آماده مونتاژ می گردد. سپس قطعات بریده شده مطابق نقشه در کنار هم قرار داده شده و با روش های گوناگون به وسیله چسب ثابت می گردند.

تولیدکنندگان معرق با استفاده از دستگاه واترجت هیچ محدودیتی در به کارگیری سنگ و یا حتی سرامیک ندارند و واترجت توانایی برش انواع مواد را دارد.

معرق سنگ با CNC

در این روش کلیه مراحل مانند روش واترجت می باشد اما دستگاهی که مورد استفاده قرار می گیرد، سی ان سی است. در این روش ابتدا نقشه در کامپیوتر طراحی شده و دستگاه سی ان سی سنگ زمینه را مطابق نقشه به عمق مورد نظر حفر میکند (مرحله کفتراش).

پس از این مرحله قطعه های سنگ های رنگی مطابق نقشه اولیه و بر مبنای رنگبندی طرح با روش های گوناگون (سی ان سی، واترجت، استفاده از سنگ دیواری) بریده شده و با چسب همرنگ سنگ ها در محل مناسب که در مرحله کفتراش مشخص شده چسبانده می شود. پس از این مرحله سنگ ها ساب خورده و آماده استفاده می باشد.

پارامترهای کیفی ضروری در معرق سنگ

برای مقایسه میان روش های مختلف معرق کاری ابتدا باید مقایسه ای میان پارامترهای مختلف آن انجام داد.

این پارامترها شامل موارد زیر می باشند.

• استحکام:مقاومت و ماندگاری محصول در حین جابجایی و زمان نصب اهمیت زیادی دارد. روش برنزی بیشترین استحکام و روش واترجت کمترین استحکام را در میان روش های معرق سنگ دارد.
• دوام:کیفیت و ماندگاری محصول پس از نصب دوام آن نامیده می شود. حتی اگر در شرایط گوناگون محیطی و روش های استفاده متفاوت قرار گیرد باید دوام خود را حفظ نماید. کمترین دوام مربوط به روش برنزی و بیشترین دوام و ماندگاری به روش واترجت و سی ان سی مربوط می شود. منظور از دوام، پایداری کیفی و ماندگاری محصول پس از نصب در حین استفاده در شرایط محیطی و موارد استفاده گوناگون است. از این دیدگاه، معرق دستی (برنزی) به علت استفاده از برنز، دوام نسبتاً کمتری دارد (البته این امر بستگی به کیفیت کار کارگاه تولیدکننده نیز دارد) دلیل پایین بودن دوام این نوع معرق وجود تفاوت بین ثبات سایشی سنگ و برنز است.
• دقت در معرق کاری:دقت لازم در کنار هم قرار دادن قطعات و حداقل درز در میان آن ها دقت معرق کاری نامیده می شود. اگر تولید قطعات و زمینه کار به وسیله دست انجام شود دقت پایین تری دارد و درز میان سنگ ها و قطعات در روش برنزی بیشتر دیده می شود و نامنظم تر است. دقت در روش واترجت به دلیل اینکه قطعات توسط دستگاه برش می خورند بسیار بالا است و هر قطعه در جای مشخص خود قرار می گیرد. البته درز معرق نمی تواند از حد معینی کمتر شود زیرا به هرحال در قطعات دندانه هایی وجود دارد که اجازه نمی دهد قطعات بیش ازحد به هم نزدیک شوند. این درزها همچنین محل قرارگیری چسب و اتصالات بین سنگ ها است و باعث افزایش استحکام معرق می شود.
• دقت از نظر ابعادی: وجود مطابقت میان قطعات معرق با طرح اولیه دقت ابعادی نام دارد. برای کنار هم قرار دادن تعدادی زیادی قطعه نیاز است که همه آن ها از طرح اولیه الگو گرفته باشند.

• ظرافت: ظرافت قطعات و کوچکی آن ها نیز اهمیت زیادی دارد. در روش های دستی برای این کار با محدودیت های زیادی مواجه می شویم زیرا کار نهایی نمی تواند ظرافت زیادی داشته باشد. اما در روش واترجت و سی ان سی می توان طرح های بسیار ظریف را نیز پیاده سازی نمود.
• زیبایی:زیبایی نهایی و چشم نوازی آن در پایان کار نیز بسیار مهم است. این می تواند تا حد زیادی سلیقه ای باشد. معرق برنزی به دلیل قطعه قطعه بودن سنگ زمینه که با کمک چسب های همرنگ به هم چسبانده می شوند ممکن است از زیبایی نهایی کار بکاهند اما وجود نوارهای برنزی در مرزها به آن جلا و زیبایی خاصی می بخشد.
• به کارگیری انواع سنگ ها: استفاده از سنگ های مختلف اعم از: سنگ مرمر،سنگ مرمریت، سنگ تراورتن، سنگ چینی، سنگ گرانیت، سنگ مصنوعی

اگر به دنبال آموزش معرق سنگ هستید بر روی لینک کلیک کنید.

سخن آخر

در تهیه معرق سنگ محدودیتی وجود ندارد. حتی می توان از سرامیک نیز برای این کار استفاده نمود. اما در روش های سی ان سی و دستی نمی توان از سنگ های گرانیتی و مصنوعی سخت استفاده کرد زیرا توانایی برش آن ها وجود ندارد اما در روش واترجت از انواع سنگ ساختمانی و سرامیک می توان استفاده نمود. ممنون از اینکه تا پایان این مقاله همراه ما بودید.